پاورپوینت بررسی روانشناسی محیطی

بخشی از مطلب
روانشناسی محیطی نظریه های گوناگون را در ارتباط با تأثیر محیط بر انسان و چگونگی ارتباط و
تعامل بین محیط کالبدی و تجربه انسان از آن خلق کرده و سوالات مناسب را در این ارتباط مطرح
ساخته است تا قادر باشد پژوهشهای تجربی مناسب با آن تئوریها را به اجرا گذارد. لذا روانشناسی
محیطی در حقیقت درجهت خلق تئوریهای تجربی است که حاصل مشاهدات رفتارهای انسان در
محیط روزمره و بوم او است آن هم به گونه ای که این تئوریها بتوانند مورد استفاده طراحان قرار
گیرند . یکی از مهم ترین مباحث در تئوری های محیطی نقش محیط در شکل دهی به رفتار انسان یا
است . معینی گری می تواند در سطوح مختلف مورد بررسی وتوجه قرار » معینی گری « اصطلاحا
گیرد . در یک معنا رفتار انسان در مقیاسی جهانی تحت تأثیر نیروهای اکولوژیکی است و این نیروها
آنچه را که انسان می تواند به آن دست یابد و بدون توجه به اهداف و انگیزه های انسانی محدود
می سازد. در حقیقت رفتار انسان، در این دیدگاه، در چنبره یک اکوسیستم محیطی و تنها در چرخه
آن معنا می یابد . به هر حال، آنچه که اینجا مورد بحث ماست، مفهومی از معینی گری است که در ارتباط با محیط
کالبدی ) معماری، طراحی شهری ومعماری منظر ( مورد توجه است . شخصیت
در تعریف » شخصیت الگوی رفتاری ویژه یک شخص واحد است « در یک تعریف آمده است که
شخصیت رفتار دینامیکی درون سیستم های روان شناختی فردی است که « دیگری آمده است که
خصوصیات رفتار تفکر شخص را شکل می دهد . تفاوت فردی در رفتار
مردم نسبت به محدودیت های فرهنگی محیط خود که به رفتارهای روزمره آن ها تحمیل می
شود آگاهی کامل ندارند. هنجارها یا "خواسته های مشترک" تعیین کننده اثر فرهنگ بر افراد
هستند . نتیجه مهم فرآیند اجتماعی شدن برای افراد، توانایی دریافت نگرش ها و رفتارها و معانی محیط
فرهنگی است . شخصیت برون نگر در برابر شخصیت درون نگر
یکی از جنبه های اساسی تئوری سنتی شخصیت ساختارهایی همچون برونگرایی و درونگرایی،
اجتماعی یا غیراجتماعی، گرم یا سرد است. این ساختارها همسان نمی باشند ولی عموماً موجب
تفاوت بین اشخاصی که دارای این ساختار هستند با عده ای که دارای این ساختار نیستند می
گردند. فضای اجتماعی، اجتماعی بودن بیانگر بسیاری از رفتارهای مرتبط با محیط است. اختصاصاً
این مفهوم شامل ارتباط بین شخص، واکنش نسبت به موقعیت های پرتراکم و اولویت چیدمان
مبلمان است. بیشتر مطالعات نشان می دهد که شخصیت های برون نگر در مقایسه با شخصیت های
درون نگر ترجیح می دهند که ارتباط فیزیکی نزدیک تری با دیگران داشته باشند. به عنوان مثال،
شخصیت های برون گرا بیشتر وقت خود را در لابی هتل و یا کلاً در جاهایی که تماس اجتماعی
بیشتری رخ می دهد، می گذرانند . اگر اجتماعی بودن تنها عامل مؤثر در انتخاب فضاهای اجتماعی بود، احتمالاً نتایج مشابهی در اکثر
موارد در این مطالعات حاصل می شد. با وجود این، حداقل چهار نوع فاکتور دیگر نیز اغلب بر
انتخاب های ما مؤثر است . رفتار معمولاً نتیجه عملکرد چندین منش است
فاکتورهای اجتماعی
فاکتورهایی دموگرافیک
چشم اندازها، حس جهت و شلوغی
شواهد چندی نشان می دهند که اشخاص برونگرا، چشم اندازها را به طور متفاوتی از افراد درونگرا
ارزیابی می کنند . نهایتاً همان طور که یونگ در حین تشریح اولین مفهومش پیش بینی کرده، درونگرایان و برونگرایان
به تحریکات وارد شده از قبیل صدا، به اشکال مختلفی پاسخ می دهند .
پنج ارتباط بین محیط و شخصیت
دلیل برای این موضوع که شخصیت بحثی از روان شناسی محیطی است، وجود دارد : 1) در برخی از تئوری ها )از ابتدا تاکنون( شخصیت در ارتباط نزدیک با محیط فیزیکی بیان شده
است. در بررسی دقیق مشخص می شود که حتی تئوری های رفتاری که به نظر می رسد نقش
محیط را نادیده گرفته اند، به برخی از فاکتورهای محیطی توجه داشته اند. به عنوان مثال، در
تعریف اولیه برونگرایی/ درونگرایی، خصوصیاتی را که به طور طبیعی به عنوان فاکتورهای درونی
می دانیم، براساس ارتباط شخص با محیط بیان شده است . 2) شناخت خصوصیات فردی به ما کمک می کند که رفتارهای آشکار محیطی را حدس بزنیم. به
عنوان مثال، با دانستن این که فردی اجتماعی و پرتحرک است می توان به طور مشخص نوع
رفتارهای انتخابی او را در شرایط مختلف حدس زد . 3) جدا از رفتارها و خصوصیاتی که توسط تئوریسین های سنتی و تجربی شخصیت تشریح گردیده
است )از قبیل برونگرایی، شخصیت اجتماعی و ...( روان شناسان محیطی بیان نموده اند که افراد
رفتار و منش هایی دارند که به طور مشخص نتیجه تقابل بین محیط و فرد است . 4) رفتارها و منش های افراد برمبنای یک مفهوم روان شناختی  محیطی مهم به نام قابلیت تطابق
فرد و محیط تعریف می شوند. ارزیابی خصوصیات انسانی، مدلی از منش ها و رفتارها را به دست
می دهد که بخش مهمی از انسان ها و مفهوم تناسب شخصی و محیط را شامل می شود . 5) اگر چه این مفهوم هنوز کاملاً تکامل نیافته و ابعاد آن مشخص نشده است و لی می توان بر
روی مفهوم شخصیت تکیه کرد و آن را به جای عنوان عمومی مردم به کار می برد. کاربرد اصطلاح
محیط گرایی در این جا مناسب است . حریم خصوصی )نهان خواهی(
حریم خصوصی و رفتار انسانی
می دانیم که حریم خصوصی از عوامل شخصی و موقعیت تاثیر می پذیرد . 1) حریم خصوصی به طور آشکار به ارتباط وابسته است. هر دو زمینه اطلاعاتی و بین شخص حریم
خصوصی عمیقاً وابسته به ارتباطات است .
2) حریم خصوصی ارتباط نزدیک با حس کنترل یا خود مختاری ما دارد. وجود توانایی انتخاب
انزوا و گوشه نشینی با همراهی دیگران در ما، سبب ایجاد قدرت تصمیم گیری می شود و عدم
وجود چنین توانایی، سبب می شود که ما احساس درماندگی کنیم .
3) حریم خصوصی برای حس هویت ما مهم است. انزوا و صمیمت و نزدیکی، به ویژه، می توانند
برای ارزیابی و پیشرفت ما در زندگی استفاده شوند و همچنین مشخص کنند که واقعاً ما که هستیم،
ارتباط ما با دیگران چگونه است و چگونه باید باشد .
4) حریم خصوصی اجازه آزادسازی هیجانات را می دهد در خلوت و تنهایی ما می توانیم گریه
کنیم، در آیینه شکلک هایی از خودمان در بیاوریم، اشعار دیوانه وار را بلند بخوانیم و با خودمان
صحبت کنیم .
تعریف قرارگاه رفتاری
عنصری تحلیل کننده و یا برای تحلیل محیط است که » مکان _ رفتار « قرارگاه رفتاری و یا یک
برای تشریح کارکرد های اصلی فضاهای معماری و طراحی شهری و یا طراحی آنها به کار گرفته
و همکارانش » راجر بارکر « می شود . قرارگاه رفتاری مفهومی است که برای اولین بار به وسیله
برای تجزیه و تحلیل محیط اجتماعی ، روانشناختی » روانشناسی رشد « در راستای پژوهش در
کالبدی کودکان ابداع گردید . به تدریج رابطه مفهوم قرارگاه رفتاری با طراحی به وسیله معماران
و طراحان شهری مورد توجه قرار گرفت و توسعه یافت . یک قرارگاه رفتاری یک واحد کوچک
اجتماعی است که از تلفیق پایدار یک فعالیت و یک مکان به گونه ای حاصل می آید تا در فرایندی
منظم بتواند عملکردهای ضروری آن محیط رفتاری را برآورده سازد . عناصر تشکیل دهنده یک قرارگاه رفتاری به گفته راجر بارکر عبارت است از : 1) فعالیتهای مستمر و پایدار در یک مکان و یا الگوی پایدار یک رفتار
2) قلمرو و یا آرایش سه بعدی محیط یک مکان _رفتار
3) ساختار محیط یک مکان _ رفتار که حاصل همزیستی بین دو عنصر اول و دوم است و راجر
بارکر آن را اصطلاحا سینومرفی نامید . سینومرفی به این معنی است که بدون ارتباط ساختی بین
قلمرو و رفتار انسان امکان تشکیل یک مکان _ رفتار پایدار نمی تواند وجود داشته باشد . 4) همچنین وجود یک دوره زمانی
عوامل دیگری را که در تبیین یک مقر » ویکر « در پژوهشهای بعدی یکی از شاگردان او به نام
رفتاری می تواند مؤثر واقع شوند را ارائه کرد . از میان این عوامل دو عامل برنامه یک قرارگاه
رفتاری و عامل شخص و یا عوامل کنترل کننده آن به عنوان عناصر پنجم و ششم از اهمیت بیشتری
برخوردار است .
مثال : برای مثال یک کلاس درس یک مکان _ رفتار و یا یک قرارگاه رفتاری است که شامل فعالیتی
مستمر و پایدار برای مدتی مشخص است . این فعالیت همانا کارکرد آموزشی و یا عملکرد آن
کلاس درس است . این مکان _ رفتار دارای قلمروی است که حاصل عناصر کالبدی مشخص مانند
دیوار ها ، سقف و کف کلاس ، درها و پنجره ها و مبلمان داخل کلاس است . این عناصر کالبدی
می تواند رفتار افراد استفاده کننده از فضای کلاس درس را به گونه ای سازمان دهد که در
همزیستی بین رفتار اشخاص داخل کلاس و عناصر کالبدی آن بتوان به راحتی فضای یک کلاس
درس را از سایر قرارگاههای رفتاری مجزا ساخت
از این رو است که به طور مثال ، فضای رفتاری یک کلاس درس با فضای رفتاری یک بازار روز
متفاوت است . تفاوت نه تنها ناشی از آرایش کالبدی فضاهای مربوط است ، بلکه برنامه این دو
مکان _ رفتار نیز متفاوت می باشد . برای تشکیل یک کلاس درس برنامه ای خاص برای انجام
فعالیت آموزشی پیش بینی شده است . حال آنکه برنامه یک بازار روز تعیین کننده فعالیت خرید
و فروش می باشد . از سوی دیگر ، در یک کلاس درس یک شخصی به عنوان مدرس آن کلاس ،
کنترل کننده امور کلاس است، ولی در یک بازار روز عوامل مدیریتی آن با هماهنگی با
فروشندگان ، کنترل محیط و فضای رفتاری آن را به عهده دارند . آنچه ضرورت دارد در اینجا بدان توجه شود ، این است که یک الگوی کالبدی از فضای معماری
و یا معماری منظر ممکن است به قرارگاههای رفتاری کوچکتری تقسیم شوند . لذا برای مطالعه یک
مکان _رفتار بزرگتر و پیچیده تر مانند یک شهر لازم است مکان رفتارهای گوناگون آن در قلب
یک سلسله مراتب نظام یافته رفتاری ملاحظه و بررسی گردند . قرارگاه های رفتاری
اصولاً طراحی مکان ها برای طراح به طور معمول با تأمین بعضی فعالیت ها صورت می گیرد که
البته تأمین زیبایی در آن نقشی اساسی داشته است. طراحان محیط برای تأمین فعالیت ها از نظام
های فعالیت که مرکب از مدارهای رفتار هستند استفاده می کنند.کونستانس پرین موارد رفتار را
به عنوان واحدی برای تحلیل و طراحی معماری پیشنهادکرده است و می نویسد : "... مدار رفتار یک ارگونومی مردم شناختی است که به منظور شناخت منابع کالبدی وانسانی
مورد نیاز، رفتار روزمره مردم را در مقیاس اتاق، خانه، بلوک مسکونی، واحد همسایگی و شهر مورد
بررسی قرار می دهد ."
قرارگاه یا مکان رفتاری ترکیبی پایدار از فعالیت و مکان در نظر گرفته شده است که شامل اجزای
زیر است :
فعالیتی بازگشت کننده و قابل تکرار یا الگوی جاری رفتار
طرح خاصی از محیط یا محیط کالبدی
رابطه ای سازگار بین این دو یا همساختی
دوره زمانی خاص
این بدین معناست که اگر الگوی جاری رفتار در یک قرارگاه رفتاری در زمانهای مختلف بروز
نماید، یک مکان کالبدی می تواند جزئی از چند قرارگاه یا مکان رفتاری باشد . یک الگوی جاری رفتار می تواند شامل رفتارهای مختلفی باشد که به موازات هم اتفاق می افتد :
رفتار هیجانی آشکار
حل مسئله یا مشکل گشایی
فعالیت حرکتی عمده
تعامل بین فردی
تغییر اشیاء
ترکیب این رفتارها که یک الگوی جاری را تشکیل میدهند، در زمینه ای خاص که همان محیط
کالبدی است واقع می شوند. قرارگاه های رفتاری سازه ای درونی دارند که می توانندبا نظام
درونی محیط کالبدی هماهنگ شوند. افراد با نقش های متفاوت بخش اعظمی ازقرارگاه های
نائل » رضایت مندی « فرد راقادر می سازد که به » قرارگاه رفتاری « رفتاری را اشغال می کنند.یک
شود. این رضایت مندی ها برای مردم مختلف متفاوت اند و همچنین می تواند نیازهای مختلف
یک فرد رادر زمان های مختلف برآاورده سازد .
حریم قرارگاه ها یا مکان های رفتاری
رابرت بکتیل می گوید :
حریم یک قرارگاه رفتاری محدوده ایی است که در آن رفتار مستقر می شود. دیوار حریمی
آرمانی است که از داخل و خارج شدن ممانعت می کند. کیفیت هایی چون محو شدن دید و
صدا درایجاد حریم مهم هستند. اگر حریم قرارگاه های رفتاری به اندازه کافی وضوح و شفافیت
نداشته باشد تعریف آنها نیز مشکل می شود .
مشکل حریم قرارگاه رفتاری وقتی بروز می کند که فعالیت هایی که نیاز به تفکیک دارند درست
تفکیک نشده باشند با بیش از اندازه تفکیک شده باشند
نظام فعالیت: محیط از سلسله مراتبی از قرارگاه های رفتاری تشکیل می شود که در پیوندبا هم نظام
های فعالیت را به وجود می آورند .
اثر قرارگاه های رفتاری بر رفتار افراد
به طور کلی قرارگاه های رفتاری نسبت به الگوهای جاری رفتار یا محیط فیزیکی جبری تر هستند.
سازگاری محیط و رفتار بستگی به میزان شایستگی مردم و ویژگی های اندام واره ای آنها دارد. از
آنجایی که بسیاری از فعالیت های انسان شامل رفتارهای عملی است، محیط کالبدی باید با
توانمندی های انسان سازگار باشد. تحقیقات علوم رفتاری، مبانی شناخت الگوهای موجود رفتار و
الگوهای مورد نیاز موقعیت های خاص را برای طراحان محیط و کارفرمایان آنها میسر می سازد.
تحلیل قرارگاه های رفتاری، نسبت به شهود تنها، شناخت غنی تری را از رفتار انسان به دست می
دهد. چنین تحلیل هایی اطلاعاتی را نیز در مورد تفاوت های فردی و گروهی در الگوهای رفتار
فراهم می آورد، که می تواند طراحان را از تصور قالبی در مورد مردم و فعالیت های آنها رها
سازد .